Over de bodem bestaat er meer informatie dan je op het eerste zicht zou denken. Zo kan je hier alles lezen over bodemverontreiniging, -sanering, -attesten, -onderzoeken.
Bodemattest aanvragen bij OVAM
Het bodemattest is een document dat weergeeft of de OVAM beschikt over relevante gegevens over de bodemkwaliteit. Volgens het bodemdecreet vraag je een bodemattest aan als je een eigendom wil verkopen. Je vraagt het attest aan voor het sluiten van de overdrachtsovereenkomst (compromis) en deelt de inhoud ervan mee aan de koper. Dit maakt van de overdracht van een grond of pand een cruciaal moment in de bescherming van onze bodem en ons leefmilieu. Tegelijkertijd informeert en beschermt het bodemattest de koper. Het bodemattest wordt normaal gezien door de notaris bij OVAM aangevraagd bij de verkoop van een eigendom.
Naar aanleiding van de berichtgeving over de vervuiling met PFOS en PFAS in Zwijndrecht (3M) en de verspreiding van deze vervuiling in de wijdere omgeving besliste het gemeentebestuur in de zomer van 2021 een bodemonderzoek te laten uitvoeren door het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH).
Vanwege de historiek van vervuiling met zware metalen in Hemiksem werd de opdracht verruimd naar het onderzoeken van volgende zware metalen: cadmium, koper, lood en zink.
Voor het bodemonderzoek werden 10 locaties met openbaar karakter verspreid over het grondgebied uitgekozen:
• speeltuin Irisweg
• hondenweide Varenstraat
• speeltuin Lelielaan
• grasveld Gemeenteplaats
• speeltuin Saunierlei
• speelweide Callebeekstraat
• boomstronk abdijweide
• speelweide Acacialaan
• skatepark sporthal
• wegberm Bredestraat
Het PIH kwam tot volgend besluit
• ZWARE METALEN: Lokaal werd de streefwaarde en/of de richtwaarde overschreden. Nergens werden er overschrijdingen boven de bodemsaneringsnorm vastgesteld.
• PFAS:
- Ter hoogte van speeltuin Lelielaan werd de richtwaarde voor som PFOS overschreden. De gemeten waarde blijft wel onder de bodemsaneringsnorm. De streefwaarden werden niet overschreden.
- Ter hoogte van alle andere locaties werden er nergens overschrijdingen vastgesteld van de streefwaarden.
Adviezen zware metalen (in het bijzonder cadmium)
Indien je plannen hebt om een groentetuin te beginnen (of er al een hebt) dan kan je best eerst een bodemonderzoek laten uitvoeren. Je kan hiervoor terecht bij het Provinciaal Instituut voor Hygiëne via pih@provincieantwerpen.be of 03 259 12 00. Je krijgt dan een specifiek advies over welke groenten je kan telen en welke je best vermijdt.
Adviezen PFOS-PFAS
Hoewel de metingen in onze gemeente eerder geruststellend zijn, toch geven we graag een aantal algemene preventieve adviezen.
1. VOEDING
• Varieer voldoende in je voeding. Grijp niet altijd naar dezelfde voedingsproducten of naar producten afkomstig van dezelfde locatie maar wissel eens af ( bv. niet steeds van je tuin, dezelfde boer ...). Kies zoveel mogelijkvoor plantaardige en verse, onbewerkte producten. Voor meer informatie raadpleeg de richtlijnen voor gezonde eetmomenten van Vlaams Instituut Gezond Leven via gezondleven.be/themas/voeding.
• Gebruik keukengerei in roestvrij staal of gietijzer, of alternatieve (keramische) antikleefpannen.
• Wees voorzichtig bij oververhitting en het gebruik van pannen met een antiaanbaklaag. Hierdoor kunnen PFOA-bevattende dampen vrijkomen. Breng pannen met antiaanbaklaag die bekrast of beschadigd zijn naar het containerpark.
• Was regelmatig je handen. Bij kinderen is dit extra belangrijk omdat zij hun handen vaak in de mond stoppen.
2. ADEMHALING
• Gebruik waterafstotende producten voor bijv. schoenen en jassen die vrij zijn van PFOS/PFOA. Gebruik deze producten enkel buitenshuis.
• Ventileer of verlucht regelmatig je huis. Verschillende materialen of producten die in de woning gebruikt worden, kunnen schadelijke stoffen in de binnenlucht brengen. Hier vind je heel wat tips.
• Poets je huis regelmatig met nat. Zo verwijder je meer stofdeeltjes dan door te borstelen of door te stofzuigen. De stofdeeltjes kunnen schadelijke stoffen bevatten die dan met het water worden weggespoeld. Als je toch een stofzuiger gebruikt, kies dan een stofzuiger met een HEPA-filter.
3. HUIDCONTACT
• Controleer labels van cosmetica (bv. nagellak, oog make-up) en verzorgingsproducten (bv. shampoo, flossdraad). Vermijd schoonheidsproducten wanneer ze ingrediënten bevatten met de woorden “fluor” of “perfluoro”. Een uitzondering hierop is fluoride in tandpasta, wat wordt toegevoegd om het tandglazuur te versterken.
• Wanneer je in contact komt met specifieke chemische stoffen, is het belangrijk om je huid te spoelen met water of je om te kleden voordat je naar huis terugkeert. Als je hier niet de mogelijkheid toe hebt, doe je dit best vooraleer je de huiskamer binnenkomt (bv. in de garage).
• Gebruik niet te vaak zeep op je huid. Zeep zorgt ervoor dat de beschermende opperhuid verloren gaat, met als gevolg dat allergenen en sommige chemische stoffen makkelijker doorheen de huid kunnen binnendringen.
De Vlaamse overheid lanceert een interactieve kaart waarop je de risicosites die verband houden met PFAS-verontreiniging kunt raadplegen. In de rode zones blijven de bestaande no-regretmaatregelen van kracht. De gele zones zal de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) verder onder de loep nemen. In afwachting daarvan gelden tijdelijke no-regretmaatregelen.
De rode zone in Hemiksem maakt deel uit van de perimeter van vijf tot tien kilometer rond chemiebedrijf 3M. Het onderzoek naar PFAS-verontreiniging is er afgerond. De bestaande no-regretmaatregelen blijven er van kracht:
- Eet gevarieerd. Eet je zelfgekweekt voedsel? Wissel dan af met producten uit de handel. Eet ook elke dag anders. Was zelfgeteeld fruit en zelfgeteelde groenten heel goed met lauwwarm water voor je ze eet.
- Eet maximaal 1 ei van eigen kippen per week.
- Buiten de perimeter van 5 km: geef je eieren en afval van groenten en fruit mee met het gft.
- Breng uw tuinafval zoals snoeisel naar het containerpark. Verwijder zo veel mogelijk zand.
- Beweeg voldoende en zit niet te lang stil.
De gele (en grijze) zones zijn meestal bestaande en voormalige oefenterreinen van de brandweer of locaties waar een felle brand werd geblust. Blusproducten bevatten in het verleden vaak PFAS. Dat heeft in vele gevallen geleid tot verontreiniging in de bodem en het grondwater. OVAM zal de specifieke PFAS-verontreiniging in die zones onderzoeken. Tot de resultaten bekend zijn, gelden in de gele zones volgende tijdelijke no-regretmaatregelen.
Voeding
- Kinderen jonger dan 12 jaar, immuungecompromitteerde personen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven of zwanger willen worden, krijgen het advies om geen zelfgeteelde groenten of fruit te consumeren.
- De rest van de bevolking krijgt het advies om zelfgeteelde groenten of fruit met mate te consumeren en dus een goede mix aan te houden met fruit en groenten die gekocht zijn. Het fruit en de groenten moeten steeds goed gewassen worden voor consumptie.
- Eet geen zelfgeteeld kleinvee.
- Eet geen eieren van je eigen kippen.
Grondwater
- Drink geen grondwater als drinkwater.
- Gebruik geen grondwater uit ondiepe putten om de moestuin te irrigeren of om een zwembad te vullen.
Grond en afval
- Laat kinderen niet spelen op het onverharde terrein van de site in kwestie.
- Het verharde terrein op de site moet wekelijks met water schoongemaakt worden.
- Gebruik geen compost samengesteld met materiaal uit de eigen tuin.
- Vermijd de verstuiving van braakliggende grond zo veel als mogelijk.
- Breng groenafval naar het recyclagepark, maar verwijder zo veel mogelijk aarde. Knip de kluit af en laat die in uw tuin. Breng het groen naar het groenafval in het containerpark.
- Binnen de perimeter horen eieren van eigen kippen voorlopig thuis in de huisvuilzak. Afval van eigen groenten (zonder kluit) en fruit mag wel bij het gft-afval.
- Buiten de perimeter kunnen eieren en afval van groenten en fruit meegegeven worden met het gft-afval.
Hygiëne
Pas een goede hygiëne toe:
- was je handen, zeker voor de maaltijd;
- maak je huis binnen en buiten schoon met water.
Het lokaal bestuur liet op eigen initiatief in de zomer van 2021 al een bodemonderzoek uitvoeren naar PFOS, PFAS en zware metalen door het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH). De resultaten daarvan vind je hierboven.
Op 10 maart 2023 heeft de Vlaamse Regering de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) definitief vastgesteld. De PAS is opgevat als een omvattend, niet-reglementair, realisatiegericht programma, met als onderdelen:
- brongerichte maatregelen om de emissie en depositie van stikstof te verminderen;
- een stikstofsaneringsplan met herstelmaatregelen voor de natuurkwaliteit en het natuurlijk milieu in SBZ-H (= Habitatrichtlijngebieden);
- kaders voor de beoordeling van de impact van activiteiten die NOx of ammoniak uitstoten;
- een pakket flankerende maatregelen om sectorinspanningen te ondersteunen;
- een systeem voor monitoring en borging van de programmadoelen.
Via de website van de Vlaamse Overheid vind je meer informatie over stikstof in Vlaanderen.
